W zakładach produkcyjnych, przemysłowych, na placach budowy, czy w niedużych spółkach, w których wykonuje się pracę zagrażającą życiu lub zdrowiu człowieka, należy pamiętać o stosowaniu środków ochrony indywidualnej oraz odzieży ochronnej. Po co? I kiedy ten obowiązek spada na pracodawcę? Warto o tym wiedzieć, aby zminimalizować ryzyko wystąpienia poważnego uszczerbku na zdrowiu u pracowników.
- Czym są środki ochrony indywidualnej?
- Kiedy należy stosować odzież i akcesoria ochronne?
- Rodzaje środków ochrony indywidualnej
- Jakie są prawa pracownika, który nie otrzyma środków ochrony?
- Rękawice ochronne
- Okulary ochronne
- Maski ochronne
- Kaski ochronne
- Nauszniki do pracy w warunkach dużego hałasu
- Nakolanniki
Czym są środki ochrony indywidualnej?
Na samym początku należałoby określić, czym dokładnie są środki ochrony indywidualnej, ponieważ często kwestie z tym związane są niejasne dla pracodawców. Otóż środki ochrony indywidualnej to odzież oraz dodatki i akcesoria, które zabezpieczają pracowników przed występującymi na terenie miejsca pracy (może to być zakład przemysłowy, ale też budowa nowego obiektu) czynnikami szkodliwymi i niebezpiecznymi.
Kiedy należy stosować odzież i akcesoria ochronne?
Szczegółowe informacje na temat konieczności stosowania odzieży i akcesoriów ochronnych można znaleźć w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Tak jak zostało to już wspomniane, tego typu środki należy stosować w przypadku, gdy istnieje jakiekolwiek ryzyko występowania określonych zagrożeń. A gdy czynników szkodliwych jest kilka, odzież i akcesoria muszą być tak dobrane, by mogły być używane jednocześnie, bez wpływu na komfort pracy.
Co istotne, wybór środków ochrony indywidualnej nie może być przypadkowy – wszystkie akcesoria muszą być dopasowane do panującego zagrożenia, odpowiadać warunkom na stanowiskach pracy oraz uwzględniać zasady ergonomii. Powinny też posiadać regulację, która umożliwia dopasowanie uniwersalnych akcesoriów do ich użytkowników. Środki te są przeznaczone do osobistego użytku, co oznacza, że pracodawca powinien zapewnić osobny zestaw dla każdego z pracowników.
Wybierając odzież i akcesoria ochronne należy również zwrócić uwagę na to, czy spełniają wymagania dotyczące oceny zgodności. Uznani producenci, tacy jak: www.koelnerpolska.pl/produkty/narzedzia/narzedzia-reczne/artykuly-bhp, którzy mają doświadczenie w produkcji narzędzi i środków dla przemysłu, oferują produkty zgodne z najnowszymi normami, które mogą być stosowane w takich przypadkach.
Istotne jest także to, że gdy minie termin przydatności do użycia środków ochrony lub ulegną one uszkodzeniu, na pracodawcy leży obowiązek ich natychmiastowej wymiany na nowe.
Trzeba odpowiedzieć sobie na jeszcze jedno pytanie: kiedy pracodawca musi wyposażyć pracownika w taką ochronę? Wtedy, gdy na miejscu wykonywanej pracy nie można uniknąć zagrożeń. Co więcej, każdy pracodawca, w porozumieniu ze specjalistami od BHP, musi określić czynniki zagrożeń występujące na danym stanowisku pracy, dzięki czemu od razu staje się jasne, jakie środki należy zastosować.
Rodzaje środków ochrony indywidualnej
Środki ochrony indywidualnej można podzielić na pięć zasadniczych grup: środki ochrony głowy, środki ochrony twarzy i oczy, środki ochrony kończyn, środki ochrony układu oddechowego oraz odzież ochronna.
Do środków ochrony głowy należą kaski, hełmy ochronne oraz hełmy przeciwhałasowe. Najpopularniejsze środki ochrony twarzy i oczu to okulary ochronne, przeciwodpryskowe, spawalnicze, nauszniki, wkładki oraz przyłbice spawalnicze. Rękawice i obuwie ochronne oraz ochraniacze to środki ochrony kończyn. Bardzo ważne są środki ochrony układu oddechowego, do których należą maski pełne oraz filtrujące, filtry gazu/pary, maski filtrujące oraz maski ochronne wspomagane wentylatorem/powietrzem z butli. Stosowane są w szczególności w zakładach chemicznych, w których występuje duże ryzyko poważnego uszkodzenia układu oddechowego. Natomiast do odzieży ochronnej można zaliczyć kombinezony przeciwpyłowe, ochraniacze, kapelusze i czapki, fartuchy oraz peleryny, kurtki i płaszcze przeciwdeszczowe.
Dodatkowo, nie każdy pracodawca zdaje sobie sprawę z tego, że ciąży na nim obowiązek wykonania instrukcji określającej zasady stosowania środków ochrony indywidualnej. Z taką instrukcją musi zapoznać się każdy pracownik korzystający z jakiegokolwiek rodzaju odzieży, czy akcesoriów ochronnych. W tym dokumencie muszą być zawarte informacje dotyczące rodzaju pracy, przy których konieczne jest stosowanie ww. środków, opis występującego zagrożenia, czas i przypadki stosowania środków ochrony, sposób ich użytkowania, konserwacji i przechowywania oraz sposób kontroli cech przydatności do użycia.
Kolejnym obowiązkiem pracodawcy jest pranie oraz odkażanie środków ochrony indywidualnej. Nie może tych zadań powierzyć pracownikom.
Jakie są prawa pracownika, który nie otrzyma środków ochrony?
Zgodnie z przepisami zawartymi we wcześniej wymienionym rozporządzeniu, pracownik może powstrzymywać się od wykonywania pracy, jeśli nie zostanie wyposażony w środki ochrony indywidualnej. Oczywiście, dotyczyć to będzie sytuacji, w której brak stosowania dodatkowej ochrony może skutkować bezpośrednim zagrożeniem dla zdrowia i życia.
Dlatego warto zapoznać się ze specyfikacją najczęściej stosowanych w zakładach produkcyjnych, przemysłowych oraz w budownictwie artykułów BHP .
Rękawice ochronne
Rękawice ochronne muszą posiadać właściwości zabezpieczające ręce przed określonymi, szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi. Trzeba mieć też świadomość, że rękawice robocze, choć często termin ten stosowany jest zamiennie, służą jedynie do ochrony przed zabrudzeniem, a nie przed potencjalnym zagrożeniem.
Rękawice ochronne można podzielić na 3 klasy, które uzależnione są od stopnia ryzyka występującego na danym stanowisku pracy.
Klasa I rękawic chroni jedynie przed skaleczeniem, szkodliwym działaniem delikatnych środków chemicznych oraz przed wysoką temperaturą (lecz nie wyższą niż 50°C).
Rękawice klasy II należy stosować, gdy występuje średnie ryzyko. Powszechnie uważa się, że stanowią podstawową, minimalną ochronę w przemyśle. Chronią przed uszkodzeniami mechanicznymi oraz mogą (choć nie muszą) wykazywać dobre właściwości elektroizolacyjne oraz chronić przed czynnikami fizycznymi i chemicznymi.
Natomiast rękawice klasy III to specjalistyczna grupa artykułów ochronnych, która zabezpiecza przed wysokim napięciem, skrajnie wysokimi lub niskimi temperaturami, nieodwracalnymi uszkodzeniami ciała, czy szkodliwym działaniem promieniowania.
Aby odpowiednio dobrać rękawice ochronne, warto znać zastosowanie najpopularniejszych modeli, co można sprawdzić w Tabeli 1.
| Rodzaj | Zastosowanie | Użytkownicy |
|---|---|---|
| Rękawice z koziej skóry | Prace montażowe, załadunkowe, budowlane, magazynowe | M. in. cieśle, elektrycy, instalatorzy, dekarze, mechanicy, stolarze, glazurnicy, zbrojarze, magazynierzy, kamieniarze, drogowcy |
| Rękawice ze skóry bydlęcej | Przemysł maszynowy i stoczniowy, budownictwo, transport | M. in. inżynierowie, instalatorzy, elektrycy, mechanicy, hydraulicy, zbrojarze, magazynierzy, kamieniarze, drogowcy, dekarze |
| Rękawice brukarskie | Prace kamieniarskie i brukarskie | M. in. kamieniarze i drogowcy |
| Rękawice poliestrowe | Prace mechaniczne, transport, budownictwo | M. in. inżynierowie, mechanicy, lakiernicy, instalatorzy, drogowcy, elektrycy, glazurnicy, dekarze, zbrojarze, hydraulicy |
| Rękawice antywibracyjne | Ochrona przed uszkodzeniami mechanicznymi i podrażnianiem zakończeń nerwowych, zakłady przemysłowe i produkcyjne | M. in. pracownicy obsługujący maszyny produkcyjne |
| Rękawice chemiczne | Ochrona przed odczynnikami chemicznymi, zakłady chemiczne | M. in. chemicy, pracownicy mający do czynienia ze stężonymi kwasami i agresywnymi roztworami |
| Rękawice do wysokich temperatur | Ochrona przed skrajnymi materiałowy, zakłady przemysłowe i produkcyjne | M. in. pracownicy zakładów przemysłowych i produkcyjnych |
Jeśli jest taka możliwość, lepiej wybierać cieńsze rękawice, które są wygodniejsze, zapewniają lepszy komfort pracy oraz w jak największym stopniu umożliwiają oddychanie skóry. Muszą być jednak dopasowane do wszystkich zagrożeń, z jakimi pracownik może mieć do czynienia.
Okulary ochronne
Kolejnym, najczęściej stosowanym środkiem ochronnym, są specjalistyczne okulary, które chronią przed odpryskami obrabianych materiałów oraz przed intensywnym promieniowaniem widzialnym występującym podczas prac spawalniczych. Należy stosować je nawet podczas prac, pozornie nie generujących żadnego zagrożenia dla oczu, czyli np. w magazynie. Tam występuje ryzyko zrzucenia pojemników zawierających drobne, metalowe przedmioty, np. gwoździe, które mogą poważnie uszkodzić gałkę oczną.
Z najczęściej stosowanymi okularami ochronnymi można zapoznać się w Tabeli 2.
| Przyłbica | Zastosowanie | Użytkownicy |
|---|---|---|
| Przyłbica | Ochrona przed odpryskami z obrabianego materiału | M. in. instalatorzy, cieśle, mechanicy, ślusarze, majsterkowicze |
| Tarcza spawalnicza | Ochrona oczu i twarzy podczas spawania | M. in. spawacze, blacharze, mechanicy |
| Przyłbica spawalnicza z podglądem | Ochrona oczu i twarzy podczas spawania | M. in. spawacze, blacharze, mechanicy |
| Okulary spawalnicze | Ochrona oczu podczas spawania gazowego | M. in. spawacze, blacharze, mechanicy |
| Gogle ochronne | Ochrona przed odpryskami z obrabianego materiału | M. in. mechanicy, elektrycy, zbrojarze, stolarze, instalatorzy, dekarze, ślusarze |
| Gogle ochronne żółte | Ochrona przed odpryskami z obrabianego materiału, poprawiają kontrast widzenia | M. in. mechanicy, elektrycy, zbrojarze, stolarze, instalatorzy, dekarze, ślusarze |
| Gogle ochronne niebieskie | Ochrona przed odpryskami z obrabianego materiału, poprawiają przepuszczalność światła i redukują lśnienie pochodzące ze sztucznych źródeł światła | M. in. mechanicy, elektrycy, zbrojarze, stolarze, instalatorzy, dekarze, ślusarze |
Ponadto specjalistyczne okulary ochronne powinny posiadać możliwość regulacji w celu jak najlepszego dopasowania ich do potrzeb pracownika. Oprócz tego, że muszą chronić przed czynnikami niebezpiecznymi, powinny też zapewnić wysoki komfort pracy, a ich stosowanie nie może być uciążliwe dla pracowników.
Maski ochronne
Profesjonalne maski chronią drogi oddechowe przed pyłami, gazami, oparami, czy dymem metali. Mogą być przeznaczone zarówno do jednokrotnego, jak i wielokrotnego użytku.
Tak jak w przypadku okularów ochronnych, maski powinny mieć możliwość regulacji mocowania. Muszą być też lekkie i trwałe, aby zapewnić najwyższy komfort w pracy. I w zależności od rodzaju zagrożeń, można wybrać zwykłe maski, czy też modele wyposażone w filtr cząstek lub system wymuszonego dopływu powietrza.
Podstawowy rodzaj masek, to maska ochronna do lekkich prac fizycznych, które zapewnia dobrą pyłochłonność. Ważne jest, aby posiadała aluminiowy nozel, dzięki któremu będzie dobrze przylegać w okolicach nosa. Taka maska filtrująca chroni przed działaniem pyłów i aerozoli.
Można znaleźć również maski filtrujące z zaworkiem ułatwiającym wydychanie powietrza. Posiadają podobne właściwości co poprzednie maski, są jednak bardziej wygodne w stosowaniu.
W przemyśle może być również konieczne stosowanie specjalistycznych masek oraz półmasek lakierniczych, które chronią przed oparami, profesjonalnych masek przeciwpyłowych, czy masek chemizatorów. Wyróżnić można także półmaski na azbest i eternit, maski na pył węglowy, dymy spawalnicze i lutownice lub aparaty powietrzne z maską.
Jak widać, wybór masek, różniących się między sobą zastosowaniem, jest bardzo szeroki. Dlatego należy dokładnie określić wszelkie zagrożenia, by móc wybrać jak najlepszy model. Jest to związane także z optymalizacją kosztów, ponieważ pozwala uniknąć sytuacji, w której kupuje się kosztowny, ale zdecydowanie zbyteczny artykuł BHP.
Kaski ochronne
Kaski ochronne najczęściej stosuje się na budowie, chociaż w niektórych zakładach produkcyjnych, czy przemysłowych również może być koniecznie ich zakładanie. Aby kask spełniał swoje podstawowe funkcje, musi cechować się wysoką wytrzymałością. Powinien być wykonany z tworzywa, które w przypadku uderzenia absorbuje energie. Liczne żłobienia i rowki również wpływają na poprawę bezpieczeństwa kasków.
Kaski muszą spełniać odpowiednie normy (np. EN-397) oraz posiadać stosowne certyfikaty. Jak w poprzednich przypadkach, powinny posiadać regulowany pasek podbródkowy, który zapewnia dobre przymocowanie do głowy. Kaski mogą mieć również z boku lub z przodu specjalne uchwyty, które umożliwiają przymocowanie słuchawek oraz zamontowania do kasku okularów ochronnych.
Na budowie jeszcze jedną istotną kwestią jest kolor kasków. Kaski żółte przeznaczone są dla pracowników fizycznych, pomarańczowe dla geodetów, a białe dla inżynierów oraz inspektorów nadzoru budowlanego. Praktykanci oraz goście na placu budowy powinni nosić kaski ochronne w kolorze czerwonym. Jedynie architekt może nosić kask czarny, a zielony osoby zajmujące się kwestiami BHP na budowie. Pracownicy spełniający specyficzną rolą, tacy jak elektrycy, czy pracownicy obsługujący maszyny budowlane, powinni nosić kaski niebieskie.
Nauszniki do pracy w warunkach dużego hałasu
W przypadku pracy w warunkach dużego hałasu konieczne jest używanie nauszników, które ochronią słuch.
Nauszniki, zwane również ochronnikami słuchu, można podzielić na nauszniki przeciwhałasowe oraz wkładki przeciwhałasowe.
Najbardziej popularne są nauszniki przeciwhałasowe, które składają się z dwóch czasz tłumiących, pokrywających całe małżowiny uszne. Specjalistyczne czasze są wypełniane materiałem, który pochłania dźwięk, dlatego mogą stanowić skuteczną ochronę przed hałasem. Dodatkowo mogą być przymocowane do kasków, jeśli tylko te posiadają specjalne uchwyty. To w znaczącym stopniu poprawia komfort pracy.
Władki przeciwhałasowe tym różnią się od nauszników, że noszone są w małżowinie usznej lub w zewnętrznym kanale słuchowym w celu szczelnego zamknięcia go. Wkładki mogą być zarówno jednorazowego, jak i wielokrotnego użytku.
Podczas wyboru nauszników trzeba też zwrócić szczególną uwagę na informację o tym, w jakim stopniu wytłumiają hałas. Wartość ta zawsze jest podawana w decybelach (dB).
Nakolanniki
Jeszcze jednym, często stosowanym środkiem ochrony indywidualnej, są nakolanniki. Stanowią one zabezpieczenie przed schorzeniami reumatycznymi oraz urazami mechanicznymi w przypadku długotrwałej pracy na kolanach na chłodnym gruncie.
Nakolanniki mogą być wykonane m.in. z żelowej poduszki lub z gumy spienionej. Żelowa poduszka stanowi dobrą izolację przed chłodem i wilgocią, natomiast guma spieniona dopasowuje się do kształtu kolana użytkownika. Bez względu na rodzaj użytego materiału, nakolanniki zawsze powinny być wyposażone w paski mocujące, które zapewniają stabilne trzymanie się na kolanach.
Rękawice, okulary, maski, kaski, nauszniki i nakolanniki to najpopularniejsze i najczęściej stosowane artykuły BHP w zakładach produkcyjnych, przemysłowych oraz w budownictwie. Ich wybór jest oczywiście o wiele większy, są to jednak dodatki stosowane podczas specjalistycznych prac i wymagają dokładnego oraz rzeczowego przygotowania opisu stanowiska pracy oraz występujących na nich zagrożeń. Niemniej jednak każdy pracodawca powinien sobie uświadomić, jak ważne jest stosowanie artykułów BHP w celu ochrony swoich pracowników. Trzeba też podkreślić, że najważniejsza jest jakość ich wykonania oraz zgodność z obowiązującymi normami. Dlatego nie powinno się kupować środków ochrony indywidualnej w przypadkowym sklepie, ale bezpośrednio u sprawdzonych producentów, którzy są w stanie dowieść trwałości swoich produktów.
Bardzo rozbudowany i szczegółowy artykuł, a w przypadku BHP odpowiednie zabezpieczenie oraz wykorzystanie do tego dobrej jakości artykułów jest bardzo istotne.